تهويه و جريان هوا در سالن‌هاي پرترافيك: كاهش گردوغبار به شكل عملي
سالن‌هاي پرترافيك مثل سالن توليد، انبارهاي پر رفت و آمد، سالن‌هاي بسته‌بندي يا فضاهاي توزيع كالا، هميشه با يك مشكل تكراري روبه‌رو هستند؛ گردوغبار. هر بار كه درِ سالن باز و بسته مي‌شود، ليفتراك يا خودرو وارد مي‌شود، كارتن‌ها جابه‌جا مي‌شوند و رفت و آمد كاركنان بالا مي‌رود، ذرات معلق در هوا بيشتر مي‌شوند. اگر تهويه و جريان هوا درست طراحي نشود، اين گردوغبار روي همه چيز مي‌نشيند؛ روي كالا، تجهيزات، قفسه‌ها و حتي در ريه كاركنان.
در اين متن درباره اين صحبت مي‌كنيم كه چطور با طراحي درست تهويه و جريان هوا، مي‌توان به شكل واقعي و عملي گردوغبار را در سالن‌هاي پرترافيك كاهش داد؛ بدون اين كه حتما نياز به پروژه‌هاي بسيار گران و پيچيده باشد.
چرا سالن‌هاي پرترافيك تا اين حد گردوغبار دارند
براي كنترل گردوغبار اول بايد منبع و رفتار آن را بشناسيم. در سالن‌هاي پرتردد چند عامل اصلي باعث توليد و پخش گردوغبار مي‌شود
گردوغبار همراه كفش و چرخ ابزار جابه‌جايي وارد سالن مي‌شود. هر بار كه ليفتراك، چرخ دستي يا خودرو وارد مي‌شود، مقدار زيادي خاك و ذرات ريز را از محيط بيرون با خود مي‌آورد.
جابه‌جايي مداوم كارتن‌ها، پالت‌ها و بسته‌ها، ذرات ريز مقوا و پلاستيك را در هوا آزاد مي‌كند.
باز و بسته شدن مداوم درهاي بزرگ و درهاي خروج اضطراري، جريان هواي ناگهاني ايجاد مي‌كند و گردوغبار نشسته روي زمين و قفسه‌ها را دوباره در هوا پخش مي‌كند.
اگر كف سالن تميز نشده باشد يا سطح آن ترك و ناهمواري داشته باشد، هر حركت كوچك، يك ابر ريز گردوغبار ايجاد مي‌كند كه با چشم به سختي ديده مي‌شود؛ اما روي سلامت و كيفيت محيط اثر جدي مي‌گذارد.
به همين دليل در سالن‌هاي پرترافيك تنها تميزكاري سطحي كافي نيست. بايد به اين فكر كرد كه هوا چگونه وارد، چگونه حركت و چگونه از سالن خارج مي‌شود. اين همان جايي است كه تهويه و طراحي جريان هوا نقش اصلي را بازي مي‌كند.
تفاوت خنك كردن فضا با تهويه واقعي هوا
بسياري از سالن‌ها به كولر يا دستگاه سرمايش مجهز هستند، اما همچنان پر از گردوغبارند. دليل آن ساده است؛ خنك كردن هوا با تهويه واقعي فرق دارد.
سرمايش تنها دما را پايين مي‌آورد، اما هواي آلوده را از سالن خارج نمي‌كند و هواي تازه را جايگزين آن نمي‌كند. ممكن است كاركنان احساس خنكي كنند، اما هنوز همان هواي پر از ذرات را تنفس مي‌كنند.
تهويه يعني هوا در سالن مسير مشخصي داشته باشد. هواي تازه از نقطه‌اي وارد شود، در تمام يا بخش‌هاي مهم فضا حركت كند و در نهايت از مسيرهاي خروج، هواي آلوده را به بيرون منتقل كند. زماني مي‌توان گفت تهويه درست انجام شده كه اين چرخه ورود و خروج، واقعي و پيوسته باشد، نه مقطعي و تصادفي.
اصول طراحي جريان هوا در سالن‌هاي پرترافيك
براي كاهش گردوغبار، بايد به جاي تصميم‌هاي پراكنده، به شكل سيستمي به جريان هوا نگاه كرد. چند اصل ساده ولي مهم وجود دارد
اول، ورودي هوا و خروجي هوا نبايد خيلي نزديك به هم باشند. اگر اين دو نقطه بيش از حد به هم نزديك شوند، هوا كوتاه‌ترين راه را انتخاب مي‌كند و بقيه سالن بدون گردش مناسب مي‌ماند. در اين حالت، گردوغبار در گوشه‌ها و راهروهاي داخلي جمع مي‌شود.
دوم، مسير حركت هوا تا حد ممكن بايد از ناحيه‌هاي پرتردد بگذرد. يعني جايي كه ليفتراك حركت مي‌كند، بار تخليه مي‌شود يا بسته‌بندي انجام مي‌شود، از نظر تهويه در اولويت باشد. در اين نقاط، هواي تازه بايد وارد شود و همزمان امكان خروج هوا در نقطه‌اي دورتر وجود داشته باشد تا گردوغبار معلق اسير فضا نشود.
سوم، بايد از نقاط مرده در جريان هوا جلوگيري شود. نقاط مرده، جاهايي هستند كه نه هواي تازه وارد مي‌شود و نه خروج مؤثر وجود دارد. معمولا پشت قفسه‌هاي بلند چسبيده به ديوار، گوشه‌هاي سالن، اتاقك‌هاي موقت و فضاهاي مسدود با پارتيشن، به نقاط مرده تبديل مي‌شوند. جابه‌جايي چيدمان قفسه‌ها و در نظر گرفتن فاصله منطقي از ديوار، به كاهش اين مشكل كمك مي‌كند.
راهكارهاي ساده و عملي براي كاهش گردوغبار
براي كنترل گردوغبار لزوما به سيستم‌هاي پيچيده و پرهزينه نياز نيست. تركيب چند اقدام ساده مي‌تواند نتيجه چشمگيري ايجاد كند
زمان تميزكاري را با زمان كاركرد تهويه هماهنگ كنيد. اگر درست زماني كه فن‌ها خاموشند، جاروبرقي صنعتي يا دستگاه‌هاي نظافت را روشن كنيد، گردوغبار بلند شده در همان سالن مي‌چرخد و دوباره مي‌نشيند. بهتر است هنگام نظافت، تهويه در حالت فعال باشد تا ذرات ريز به سمت مسير خروج هوا هدايت شود.
براي درهاي اصلي ورودي سالن مي‌توان از پرده هوا يا حتي راهروي تميز استفاده كرد. پرده هوا با جريان متمركز هوا، مانع مي‌شود هواي بيرون با گردوغبار و دود به شكل مستقيم وارد سالن شود. اگر امكان نصب اين تجهيزات وجود نداشت، مي‌توان بخش كوچكي را بين بيرون و داخل سالن به عنوان يك فضاي واسط تميز در نظر گرفت و رفت و آمد را از آنجا كنترل كرد.
حجم تردد را از يك مسير يكنواخت عبور دهيد. اگر چند درِ بزرگ بدون برنامه باز هستند، جريان هوا به شكل نامنظم وارد و خارج مي‌شود و گردوغبار را در همه جا پخش مي‌كند. بستن درهايي كه استفاده نمي‌شوند و متمركز كردن تردد روي يك يا دو ورودي ثابت، كمك مي‌كند جريان هوا قابل پيش‌بيني و قابل كنترل شود.
كف سالن را تا حد ممكن يكدست و بدون شكستگي نگه داريد. كف آسيب ديده، گردوغبار زيادي توليد مي‌كند. ترميم موضعي سطح و استفاده از روش‌هاي مناسب نظافت، حجم گردوغبار توليد شده را در همان ابتدا كاهش مي‌دهد و بار تهويه را كمتر مي‌كند.
انتخاب و نگهداري تجهيزاتي كه واقعا كار مي‌كنند
اگر سالن يك يا چند هواكش يا فن دارد، مهم اين است كه نقش آنها در طراحي جريان هوا روشن باشد، نه اين كه فقط روشن باشند.
فن‌هاي نصب شده در ارتفاع بالا و نزديك سقف مي‌توانند هواي گرم و آلوده را از بالاي سالن به بيرون بكشند. در مقابل، دريچه‌هاي ورودي هوا بهتر است در ارتفاع پايين‌تر قرار بگيرند تا هواي تازه از پايين وارد شود و به سمت بالا حركت كند. در اين حالت، گردوغبار معلق همراه جريان هوا به خروجي هدايت مي‌شود.
وجود فيلترهاي مناسب در مسير ورودي و يا خروجي هوا كمك مي‌كند ذرات بزرگ‌تر در همان ابتداي مسير گرفته شوند. البته فيلتر زماني مفيد است كه به شكل منظم تميز يا تعويض شود. فيلتر كثيف، خودش به منبع مقاومت و اختلال در جريان هوا تبديل مي‌شود و كار تهويه را سخت مي‌كند.
سرويس دوره‌اي تجهيزات تهويه نبايد فقط به كنترل برق و روشن بودن دستگاه محدود شود. لازم است مسير كانال‌ها، توري‌ها و فن‌ها به شكل دوره‌اي بررسي شود. هر لايه گردوغبار روي پره فن يا داخل كانال، بازده را كم و مصرف انرژي را زياد مي‌كند و در نهايت هواي سالن همچنان خاك‌آلود باقي مي‌ماند.
هماهنگي ميان چيدمان قفسه‌ها و جريان هوا
در سالن‌هايي كه قفسه‌هاي فلزي بلند يا تجهيزات حجيم وجود دارد، چيدمان مي‌تواند به جريان بهتر هوا كمك كند يا آن را كاملا مختل كند.
اگر قفسه‌ها تا ديوار چسبيده باشند و هيچ فاصله‌اي براي عبور هوا باقي نماند، پشت قفسه‌ها تبديل به انبار گردوغبار مي‌شود. در مقابل، اگر كمي فاصله در نظر گرفته شود و شكاف‌هايي در رديف‌هاي طولاني ايجاد شود، هوا مي‌تواند حركت كند و ذرات معلق كمتر روي سطوح مي‌نشينند.
راهروهاي اصلي كه براي تردد ليفتراك و كاركنان استفاده مي‌شوند، بهتر است در راستاي مسير كلي جريان هوا باشند. در اين حالت، هوايي كه از راهرو عبور مي‌كند، ذرات بلند شده از كف را سريع‌تر از محيط خارج مي‌كند و گردوغبار كمتر فرصت نشستن بر روي كالاها را پيدا مي‌كند.
نقش رفتار و آموزش كاركنان در كاهش گردوغبار
حتي بهترين سيستم تهويه هم اگر با رفتار درست همراه نشود، كارايي كامل خود را نشان نمي‌دهد. چند نكته ساده رفتاري مي‌تواند حجم گردوغبار را در سالن به شكل محسوسي كم كند
زمان بندي جابه‌جايي بارهاي بسيار غبارآلود مانند كيسه‌هاي مواد پودري يا مقواي ضايعاتي را تا جاي ممكن به ساعتي كه تهويه در بيشترين توان كار مي‌كند منتقل كنيد.
در صورت امكان براي فعاليت‌هايي كه ذرات زيادي توليد مي‌كنند، گوشه‌اي از سالن را به عنوان منطقه پرغبار تعريف كنيد و آنجا را مستقيما به خروجي هوا نزديك كنيد تا آلودگي در تمام فضا پخش نشود.
استفاده از پوشش مناسب براي كالاهاي حساس به گردوغبار و رعايت نظافت منظم لباس كار، كمك مي‌كند بخشي از اين ذرات به جاي پخش شدن در هوا، در همان مرحله كنترل شود.
تهويه مناسب و اثر آن بر سلامت و بهره‌وري
گردوغبار تنها يك مشكل ظاهري نيست. ذرات ريز در طول روز وارد سيستم تنفسي كاركنان مي‌شود و در درازمدت باعث سرفه، حساسيت و خستگي مي‌شود. محيطي كه هوا در آن سنگين و پر از ذرات است، حس خستگي زودرس ايجاد مي‌كند و تمركز را پايين مي‌آورد.
در مقابل، وقتي تهويه و جريان هوا درست طراحي شده باشد، فضاي كاري روشن‌تر، سبك‌تر و قابل تحمل‌تر مي‌شود. كاركنان ديرتر خسته مي‌شوند، خطاي انساني كاهش پيدا مي‌كند و احتمال آسيب به تجهيزات حساس كمتر مي‌شود. كالاها هم تميزتر مي‌مانند و نياز به نظافت دوباره كمتر مي‌شود. مجموع اين اثرها در نهايت به كاهش هزينه و افزايش بهره‌وري منجر مي‌شود، حتي اگر در ابتدا تنها هدفتان كاهش گردوغبار بوده باشد.
جمع‌بندي
كنترل گردوغبار در سالن‌هاي پرترافيك فقط با خريد دستگاه‌هاي گران حل نمي‌شود. اصل موضوع، درك درست از رفتار هوا و طراحي مسير ورود، حركت و خروج آن است. وقتي تهويه به شكل هدفمند طراحي شود و با تميزكاري هوشمند، چيدمان درست قفسه‌ها، مديريت درهاي ورودي و رفتار حرفه‌اي كاركنان همراه شود، نتيجه يك محيط كاري تميزتر، سالم‌تر و كارآمدتر خواهد بود.
سالن پرترافيك به معني سالن خاك‌آلود نيست. با چند اصلاح در جريان هوا و چند عادت ساده در نگهداري و نظافت، مي‌توان گردوغبار را از يك مشكل دائمي به يك موضوع قابل مديريت تبديل كرد و سطح استاندارد محيط كار را يك پله بالاتر برد.
برچسب: ،